Journalist Martijn stapte over naar de ‘dark side’

ProRail zocht een interim woordvoerder voor 4 maanden. ‘Marielle belde me om te zeggen dat ze meteen aan mij moest denken’, herinnert Martijn zich. ‘Ik besloot op de functie te reageren. Ik kon altijd nog terug.’ Een lang verhaal kort: van een terugkeer is het niet meer gekomen. Inmiddels is Martijn in dienst bij ProRail als woordvoerder voor de regio Randstad Zuid, thema’s als spoorgoederenvervoer en de HSL én – sinds januari – ook voor de CFO.

De nieuwe Mart Smeets

Martijn werkte zo’n 15 jaar als freelance journalist. Bij RTV Noord-Holland, Omroep Gelderland, Omroep Brabant, RTV Utrecht. De laatste jaren maakte hij ook video’s voor de non-profitsector.

‘Leuk! Ik kan niet anders zeggen. Echt een mooie combinatie van radio en tv. In de beginjaren lag het zwaartepunt bij de sport. Ik wilde de nieuwe Mart Smeets worden. Maar ik had op een gegeven moment geen zin meer in het interviewen van spelers van Ajax. Vooral omdat die hier zelf na een zware wedstrijd ook geen zin in hadden.’

De overstap naar nieuwsverslaggeving gaf Martijn nieuwe energie. ‘Als verslaggever kwam ik om 9.00 uur binnen, kreeg een briefing en moest ervoor zorgen dat er om 17.00 uur een item lag. Daarnaast maakte ik liveverslagen of maakte ik tijdens de zomerprogrammering de hele dag lol op de radio bij Omroep Gelderland.’

En als woordvoerder?

Ook als woordvoerder geeft Martijn om 9.00 uur acte de présence. Nu voor het ochtendoverleg met een groot deel van de communicatieafdeling van ProRail. ‘Wat zijn de actualiteiten, wat speelt er bij onze stakeholders, wat gaan we zelf publiceren op onze website, socials en ons intranet? Ook zitten we regelmatig samen met alle woordvoerders voor afstemming. Verder bestaat mijn dag onder meer uit overleggen en het beantwoorden van mediavragen. Of dat niet veel saaier is dan mijn journalistieke werk?’

‘Op dinsdag 4 april gaat om 4.30 uur mijn telefoon. Een collega. Ik heb geen piket, dus er moet wel iets ernstigs aan de hand zijn. Bij Voorschoten is een goederentrein op een bouwkraan gebotst en niet veel later botst een reizigerstrein op de wrakstukken van de kraan. Er valt een dode en meerdere gewonden. In het à la minute ingerichte crisisteam fungeer ik als 2^e woordvoerder. Vanwege de ernst van de situatie betrekken we er ook nog een 3^e woordvoerder bij.

Ik zit op kantoor en voed mijn collega met informatie die hij ter plekke aan de media kan vertellen. Zelf beantwoord ik de vragen van journalisten vanuit kantoor. De derde collega fungeert als spil tussen de externe informatiebehoefte en de interne organisatie. Na een dag die in hoog tempo voorbij lijkt te gaan, vinden we de ruimte om met een paar collega’s wat stoom af te blazen in de kroeg. Bij Op1 sluit onze CEO – goed voorbereid – ’s avonds deze bizarre dag af.

De tweede dag merken we dat het al heel snel gaat over de veiligheidssystemen. Dat is echt veel te voorbarig. Daarom besluiten we om de impact goed te laten zien. Ik laad mijn auto vol met persoonlijke beschermingsmiddelen, zodat alle media mee het spoor op kunnen waar we hun alles kunnen laten zien en uitleggen. Het werkt. Vanaf nu gaat het vooral over het moment waarop de treinen weer zullen rijden.’

Geen dagelijkse kost

Een ongeval als dit voorjaar in Voorschoten is natuurlijk geen dagelijkse kost. ‘Nee, gelukkig niet’, zegt Martijn. ‘Maar het laat wel zien hoe dynamisch dit vak kan zijn.’

Martijn vertelt dat er zeker dingen anders zijn. Dat zit vooral in de snelheid van werken. Het duurt soms lang voordat ik een antwoord vanuit de organisatie compleet heb. Ook de afstemming met partners kost vaak tijd. Een berichtje over werkzaamheden waardoor treinen niet rijden stem je soms af met het ministerie van IenW, de vervoerder, de gemeente, intern.’

Interne journalist

Martijn is blij dat ProRail een organisatie is die de waarheid in de ogen wil kijken. ‘Het credo is: laat de vervelende informatie maar naar buiten komen, dan kunnen we er verder mee. Dat geeft veel ruimte om intern ‘als journalist aan de gang te gaan’.

Zo hadden we in juni 2021 te maken met uitvallende treinen vanwege een tekort aan treindienstleiders. Dat zijn collega’s die het treinverkeer in goede banen leiden. Een van de oorzaken hiervan was dat signalen van de werkvloer niet voldoende waren opgepikt door het management. Ik wilde dat verhaal zelf naar buiten brengen. Het NRC zou daarom langskomen op locatie en ook onze CEO interviewen. Kort voor dat bezoek publiceerde het AD een artikel waarin we flink over de knie werden gelegd.

Dit verhaal hadden we liever met een eigen frame naar buiten gebracht. Wel het eerlijke verhaal, maar ook ons eigen verhaal. In het artikel van het AD kwamen we nauwelijks aan bod. Dat is wel hoe ‘het spel’ zo’n beetje in zijn werk gaat.’

Thuis voelen

Martijn geeft toe dat het corporate wereldje soms even wennen was. ‘Af en toe denk ik nog wel: Jongens, laten we het allemaal niet te moeilijk maken. Mijn kracht? Dat ik moeilijke zaken kan vertalen naar verhalen die de lezer of kijker begrijpt. Daar zit ook de grootste overeenkomst met de journalistiek. We willen allemaal verhalen vertellen.

Toch wordt de corporate wereld door veel journalisten de dark side genoemd. ‘Je kiest voor het geld!’ ‘Je kiest er – tegen alle journalistieke principes in – voor om zaken die het daglicht niet kunnen verdragen te verdoezelen.’ De eerste, dat ik beter verdien, zal ik niet ontkennen. De tweede wel. Met klem. Daarvoor ben ik diep van binnen toch te veel journalist en gewoon een fatsoenlijk mens.’